"محمد کاظم رحمان ستایش"

آسیب شناسی اجتهاد از جهت حدیث پژوهی شماره (2)

بحثی که آغاز کرده بودیم عنوانش آسیب شناسی اجتهاد از جهت حدیث پژوهی بود آنچه که مدنظر بود که به عنوان محور بحث مورد توجه قرار بگیرد این بود که اجتهاد به عنوان یک عملیات که گاه از آن فقاهت هم یاد می شود بنا بر این دارد که منابعی را که در حوزه فقه اعتبار آن ها ثابت شده در برابر خودش قرار بدهد و در آن منابع مطالع کند و به استنباط و استخراج حکم از آن منابع بپردازد . پس بالطبع در یک مرحله حجیت هریک از این منابع باید بحث شود در مرحله دیگر روش استفاده از هر یک از این منابع باید شناخته بشود

کارکردهای حدیث در علوم اسلامی

معمولاً در این جلسات نسبت به مناسبت­هایی که نزدیک است، آیه و روایتی بعنوان تذکر مطرح می­شود و مناسبت الان، حلول سال نو و فرارسیدن بهار است. خب من به یک بیت اشاره می­کنم، «نوبهار است، اندرآن کوش که خوش دل باشی، چه بسا گُل بدمد باز و تو در گِل باشی» گرچه این عبارت به شکل شعر درآمده، لکن کلامی حکمت­آمیز و حکمت­آموز است

ملاک اعتبار حدیث

در موضوع حدیث و اعتبار آن چند دانش با هم مرتبط و نقش آفرین می باشد که در باره یکی از این دانش ها سخن خواهیم گفت. این که مراد‌ از حدیث چیست باید گفت که حدیث و سنت فرق مختصری با هم دارند که بسیار فرق مهمی است. سنت در اصطلاح فقها خود قول، فعل و تقریر معصوم است. آنچه از زبان معصوم در 1400 سال پیش صادر شده یا فعل خود معصوم و تقریر او سنت می‌باشد که الآن موجود نیست چون در زمانی واقع شده که آن زمان از بین رفته است. این از نگاه فقها است چون نگاه آنها به منبعی هست که می‌خواهد حکم شرعی استفاده کنند. بر خلاف آنها نگاه محدثین به گونه‌ای است که منابعی دارند که حکم شرعی را نمی‌توان از آن استفاده کرد. هر چیزی که به معصوم نسبت دارد سنت محسوب می‌شود و لازم نیست فقط قول، فعل و تقریر باشد بلکه حتی مسائلی همچون خلقیات، شکل و شمایل معصوم و... اگر در کتاب‌هایی روایی باشد سنت محسوب می شود مثل شمائل النبی که در اهل سنت نوشته شده و حتی شرح هایی بر آن نگاشته شده است که فقها این‌ها را جزو منابع استنباط نمی‌دانند.

روش فقه الحدیث

بحثی که چند جلسۀ قبل تا الآن پیگیری کردیم آشنایی با کتب حدیث بود. عرض شد که فقه الحدیث مجموعۀ قواعد و روش‌هایی است که در تفسیر و دستیابی به مقصود حدیث به کار برده می‌شود. گفتیم که مجموع مراحلی که در فقه حدیث باید پیگیری شود سه تا است مرحلۀ اول که پیش نیاز بود شناخت آن واحد حدیثی، مرحلۀ دوم تفسیر یا شناخت ظاهر حدیث بود. و مرحلۀ سوم دستیابی به مراد جدی از حدیث، در بخش شناخت مراد جدی مهم‌ترین نکته‌ای که به عنوان رکن برای فهم حدیث مورد تأکید بود. قرائن بود. یعنی باید از قرائن استفاده می‌کردیم تا به مراد جدی برسیم. (00: 02:06)

روش فقه الحدیث

بحث ما آشنایی با کتب حدیث یا اصول فقه و حدیث بود. ... تذکر لازم است که درواقع مراحل گذشته را یک پیگیری کنیم. این مراحل را با هم یادآوری کنیم. فرض شد که در بررسی حدیث و هرحدیثی را 3 مرحله را باید طی کند. مرحلۀ اول چه بود؟ پیش نیاز بود. آن چه بود که یادش است؟

روش فقه الحدیث

در طول ماه مبارک فرمودند که بحثی داشته باشیم در مورد فقه الحدیث، و شیوه و مراحلی که برای فهم مدلول یک حدیث باید پشت سر بگذاریم. چند جلسه ای که گذشت به اجمال عرض شد مراحل بررسی حدیث به لحاظ محتوایی به سه مرحله اصلی تقسیم می شود. مرحله اول در واقع پیش نیاز فهم حدیث است به این معنا که ابتدا باید آنچه که بنابر این داریم که در موضوع فهم آن کار بکنیم، احراز بکنیم که حدیث است و متن را به صورت مشخص و معین مشخص بکنیم به این معنا که پیدا بکنیم متن کامل آنچه که می خواهیم تفسیر کنیم و می خواهیم تبیین بکنیم. به اجمال این بحث را اشاره کردیم و گذشتیم و پس از آن دو مرحله اصلی برای فهم حدیث است

روش فقه الحدیث

شهادت مولی الموحدین امیرالؤمنین(ع) را تسلیت عرض می‌کنم و امیدوارم خدا ما را جزء مبادیان واقعی آن حضرت قرار دهد. در بحث آشنایی با مباحث و قواعد فقه‌الحدیثی عرض شد که سه مرحلة اصلی داریم یک مرحله پیش‌نیاز بود و آن این بود که ابتدا متن و آن بخشی که گفته و عملکرد معصوم است را به درستی بشناسیم و به حسب ظاهر چه الفاظی جزء کلام معصوم و حکایت عملکرد او است و کدام کلمات نیست، اینها را از هم تمییز بدهیم. مرحله دوم شناخت ظاهر و تشخیص ظهورات است الفاظی بود که در حدیث به کار رفته، عرض شد که هم مادة لغت و مفردات موجود در حدیث باید مورد مطالعه قرار بگیرد و هم هیئت و شکل صرفی آن واژگان و همچنین ترکیب نحوی و ترکیب بلاغی این الفاظ باید مورد توجه قرار بگیرد. امروز بحث مرحله سوم را شروع می‌کنیم.

روش فقه الحدیث

امشب شب نیمه ماه رمضان و شب میلاد حضرت امام حسن مجتبی(ع) است. این ماه پربرکت را گرامی می‌داریم و امیدواریم به خاطر این وجود شریف برکات بیشتری نصیب ما شود.

روش فقه الحدیث (1)

«... و نیّسرک للیسری. فذکّر إن نفعت الذکری. سیذّکروا من یخشی. و یتجنّبها الأشقی. الّذی یصلی النّار الکبری. ثمّ لا یموت فیها و لا یحیی. قد افلح من تزکّی. و ذکر اسم ربّه فصلّی. بل تؤثرون الحیوۀ الدّنیا. و الاخرۀ خیر و ابقی. إنّ هذا لفی الصّحف الاولی. صحف ابراهیم و موسی.» 1: بسم الله الرحمن الرحیم آرزوی قبولی طاعات و عبادات و روزه و نماز همه عزیزان را داریم برای ماهی که خداوند آن را مبارک گردانده و (؟؟؟) و مقرون به ماه رحمت و برکت قرار داده است از اوقات هر گونه که استفاده کنید خدای تبارک و تعالی برکت خود را به شکلی شامل می کند که ثمره بسیار بسیار بیشتر نمود و ظهور خواهد کرد. مجلسی که داریم به هر حال مجلس خاصی است که در این اوقات شریف از ماه مبارک رمضان گرد هم آمدیم و زیارت و همچنین تذکر و مذاکره حدیث را انشاء الله خواهیم داشت. از این جهت است که خدمت استاد جناب آقای (؟؟؟)زاده هستیم و بقیه عزیزان خلاصه حساب حساب این که القاء از یک طرف بکنیم نیست، عنوان مجلس انس است و ما هم درس هستیم. چند جلسه ای که خدمت عزیزان در این ماه مبارک خواهیم بود موضوعی را که فرمودند من پیگیری کنم بحث آشنایی با فقه الحدیث است اگر چه که جلساتی که طراحی شده و امکان حضور آن است، کم هست امّا خطوط کلی و محورهای کلی مباحث فقه الحدیثی را می­توانیم مطرح بکنیم اگر چه که برخی از مباحث، مبانی و قواعد جای تحصیل و بحث دارد، در صورتی که در وقت دیگری موقعیتی پیش آمد انشاء الله عرض خواهم کرد، لذا عنوان بحث ما آشنایی با فقه الحدیث است. صلواتی بفرستید.